Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka



Unsplashed background img 1

Wczesne wspomaganie rozwoju, ma na celu pobudzanie i stymulowanie ruchowego, poznawczego, emocjonalnego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia u niego niepełnosprawności do czasu podjęcia nauki w szkole.       

Wczesne wspomaganie rozwoju jest to zintegrowany system oddziaływań profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczo – rehabilitacyjnych i terapeutyczno – edukacyjnych, prowadzony przez interdyscyplinarny zespół specjalistów. Podmiotem wczesnego wspomagania rozwoju jest rodzina z małym dzieckiem, u którego wykryto nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym, m.in.: wcześniactwo, zaburzeń genetyczne, wady wrodzone, uszkodzeń narządów zmysłów (wzrok, słuch), problemy neurologiczne, uszkodzenia lub zaburzenia centralnego układu nerwowego, uszkodzenia lub zaburzenia aparatu ruchowego.

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka może dotyczyć rozwoju motorycznego, stymulacji polisensorycznej, (wielozmysłowej), rozwoju mowy i języka, orientacji i poruszania się w przestrzeni, usprawniania widzenia, słuchu, umiejętności samoobsługi i funkcjonowania w środowisku. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to wielospecjalistyczne, kompleksowe i intensywne działania, mające na celu stymulowanie funkcji odpowiedzialnych za rozwój psychomotoryczny i komunikację małego dziecka niepełnosprawnego od chwili wykrycia niepełnosprawności do czasu podjęcia przez dziecko nauki w szkole, a także pomoc i wsparcie udzielane rodzicom i rodzinie w nabywaniu przez nich umiejętności postępowania z dzieckiem.

Wymiar zajęć wczesnego wspomagania rozwoju wynosi od 4 do 8 godzin w miesiącu, co jest uzależnione od możliwości psychofizycznych i potrzeb rozwojowych dziecka.

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka polega na:

wczesnej, wielospecjalistycznej diagnozie stanu dziecka, którego rozwój przebiega nieprawidłowo

wczesnej, wielospecjalistycznej terapii nastawionej na potrzeby dziecka

systematycznej ocenie postępów w rozwoju dziecka

wspieraniu rodziców, podnoszeniu ich kompetencji opiekuńczo-rehabilitacyjno-wychowawczych

Zalety wczesnego wspomagania.

Dzieci objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju:

wcześniej zdobywają sprawność w okresie samoobsługi

stają się bardziej sprawne ruchowo, dojrzalsze poznawczo i emocjonalnie

uzyskują gotowość do przebywania w nowym środowisku

łatwiej nawiązują kontakty rówieśnicze

są lepiej przygotowane do rozpoczęcia systematycznej nauki szkolnej.

Zadania Wczesnego Wspomagania Rozwoju:

  • udzielanie pomocy rodzinie w zakresie kształtowania postaw i zachowań pożądanych w kontaktach z dzieckiem: wzmacnianie więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami i dzieckiem, rozpoznawanie zachowań dziecka i utrwalanie właściwych reakcji na te zachowania,
  • udzielanie instruktażu i porad oraz prowadzeniu konsultacji dla rodziców w zakresie pracy z dzieckiem,
  • pomoc w przystosowaniu warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka oraz pozyskaniu i wykorzystaniu w pracy z dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych i niezbędnego sprzętu,
  • pomoc dziecku w pełnym wykorzystaniu potencjału rozwojowego, jakim dysponuje w zakresie funkcji poznawczych, rozwoju ruchowego, komunikacji i kontaktów społecznych,
  • pomoc dziecku w stopniowym osiąganiu coraz większej autonomii i samodzielności, na miarę jego możliwości,
  • zapobieganie występowaniu lub pogłębianiu się nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym dziecka,
  • dostarczanie rodzicom wsparcia w związku z długotrwałym kryzysem emocjonalnym, wynikającym z faktu niepełnosprawności ich dziecka,
  • stopniowe przygotowanie rodziców do roli osób wspomagających rozwój ich dziecka.

 

Czołowi badacze zagadnień wczesnego rozwoju dziecka przyjmują założenie, że jeśli inteligencja dziecka w ciągu pierwszych 4 lat życia zwiększa się i osiąga taki pułap, że stanowi połowę zakresu, do jakiego dochodzi przez następne 13 lat, to wynikają z tego poważne konsekwencje pedagogiczne (za Wyczesany J., W: Dykcik W. 2003).
Dykcik stwierdza, że najważniejszą i jedyną drogą do osiągnięcia poprawy w zaburzeniach rozwoju psychoruchowego jest wcześnie rozpoczęte i systematyczne leczenie usprawniające, a także zorganizowanie i zastosowanie integralnej pomocy lekarskiej, psychologicznej i pedagogicznej z wykorzystaniem różnorodnych form zajęć stymulacyjnych, usprawniających, korekcyjnych i wyrównawczych. Największe szanse skutecznego działania przewidywane są w sytuacji objęcia dziecka wczesną interwencją. Proces uczenia się, myślenia, twórczość i inteligencja to procesy nie tylko mózgu, ale całego ciała. Na przykład proces czytania jest nierozłącznie związany z ruchem gałek ocznych. Proces myślenia, czyli aktywność intelektualna nie może istnieć w oderwaniu reszty ciała.
Nauka zajmująca się ruchem i jego wpływem na uczenie się całym mózgiem nazwana została Kinezjologią Edukacyjną. („ kinesis” – ruch, „logos” – nauka, stąd nauka poprzez ruch) Autorami Kinezjologii Edukacyjnej są amerykańscy pedagodzy Paul i Gail Dennison. Jej celem jest pobudzanie naturalnego rozwoju osobowości dziecka, a w szczególności ożywienie i aktywizacja naturalnych mechanizmów pracy mózgu poprzez swobodny ruch. (Dennison P. 1997) Kinezjologia edukacyjna zakłada, że ruch odgrywa ogromną rolę w procesie uczenia się. To właśnie ruch, w miarę jak staje się  coraz bardziej skomplikowany, wyraża wiedzę i zwiększa możliwości poznawcze (Hannaford C., 1995 ).

Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski Paul Dennison uważa, że wiele problemów z intelektualnym i emocjonalnym funkcjonowaniem człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku równowagi między nimi. Mózg nie jest, bowiem narządem symetrycznym - każda z półkul ma nieco inne zadania. Lewa półkula, logiczna jest odpowiedzialna za analizę szczegółów, wnioskowanie i mowę. Prawa, tzw. Gestalt, odpowiada za postrzeganie całości, za emocje, wrażenia. Co ciekawe mózg posiada wzorce skrzyżowane. Prawą stroną naszego ciała zarządza lewa półkula i odwrotnie. Aby proces uczenia się był jak najbardziej efektywny konieczna jest integracja całego mózgu, której służą ćwiczenia ruchowe proponowane przez Dennisona tzw. Gimnastyka Mózgu. Gimnastyka Mózgu stanowi skoordynowany zestaw ruchów integrujących, które usprawniają proces uczenia się. Ćwiczenia te mają ułatwić wszelkiego rodzaju uczenie się, aby stało się bardziej naturalne, spontaniczne i szybsze sprzyjając lepszemu zapamiętywaniu. Glenn Doman zauważa, że do rozwoju intensywnej stymulacji mózg potrzebuje wszystkich zmysłów. To dzięki wszystkim zmysłom informacje ze świata zewnętrznego docierają do naszego mózgu, gdzie są odpowiednio segregowane i interpretowane.

Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski.

Dla prawidłowego funkcjonowania dziecka wszystkie zmysły musza ze sobą ściśle współpracować. To, w jaki sposób odbieramy i przetwarzamy bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe, proprioceptywne (czyli czucia głębokiego) oraz przedsionkowe (czyli związane z odczuwaniem równowagi i orientacji w przestrzeni) wpływa na jakość i precyzję wszystkich wykonywanych czynności. Podstawy terapii zaburzeń integracji zmysłowej zostały opracowane przez J.Ayres, psychologa i terapeutę zajęciowego z Instytutu Badań Mózgu Uniwersytetu w Los Angeles. (Kastory-Bronowska M., 2002) Integracja Sensoryczna SI (od angielskich słów „sensory integration”) jest organizacją informacji odbieranych przez nasze ciało do celowego wykorzystania. Podczas tego procesu współpracuje ze sobą wiele struktur mózgu, których zadaniem jest rozpoznanie otrzymanych informacji, zorganizowanie i połączenie ze sobą w taki sposób, aby osoba mogła zareagować odpowiednio do wymagań otoczenia. Ważnym elementem w rehabilitacji małego dziecka, którego rozwój przebiega w sposób nieharmonijny jest Metoda Ruchu Rozwijającego V.Sherborne, która zakłada, że rozwój poznawczy dziecka opiera się na jego rozwoju ruchowym, Dzięki tej metodzie dziecko poza usprawnianiem fizycznym, rozwija świadomość samego siebie, nabiera zaufania do otoczenia, pogłębia kontakt z bliskimi oraz uświadamia sobie poczucie własnej wartości.

Ze względu na cel wykonywanych ćwiczeń można je podzielić na kilka zestawów:
- nauka nawiązywania kontaktu emocjonalnego i koncentracji wzrokowej, - Rozwijanie poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do dorosłych,
- nauka współdziałania i partnerstwa, - Poznawanie schematu ciała i orientacja w przestrzeni,
- nauka opanowywania lęku i emocji,
- rozwijanie siły i sprawności fizycznej
- nauka rozluźniania się i umiejętnego stosowania relaksu,
- rozwijanie samodzielności ruchu i organizowanie bezpiecznej zabawy
- rozwijanie wyobraźni i naśladownictwa w zabawach.

Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski.

Do przeprowadzenia tych ćwiczeń nie potrzeba żadnych przyrządów i można je wykonywać w każdych warunkach dostosowując do indywidualnych potrzeb dziecka oraz jego stanu emocjonalnego. Inną przydatną metodą pracy z małym dzieckiem jest metoda M. Ch. Knillów. Są to programy aktywności opracowane przez Mariannę i Christophera Knillów. Towarzyszy im poparta wiedzą i praktyką wiara w to, że każde dziecko, można zachęcić do przejawiania własnej inicjatywy i aktywności. Programy są wzbogacone nagraniami ze specjalnie skomponowaną muzyką, którą służy do stymulowania u dziecka świadomości własnego ciała oraz jego możliwości ruchowych. Przekazywane od pokoleń zabawy paluszkowe mają tak pozytywny wpływ na rozwój małego dziecka, że z powodzeniem można je uznać za technikę terapeutyczną dla dzieci i ich rodziców.
Zabawy paluszkowe przede wszystkim bardzo angażują dziecko, wywołując u niego śmiech i radość. Dziecko bardzo szybko przejmuje inicjatywę próbując powtórzyć pewne ruchy i słowa. Według niektórych teorii zabawy te mają jeszcze inny zbawienne znaczenie. Mianowicie ośrodki odpowiedzialne za ruchy ręki znajdujące się w korze mózgowej są położone bardzo blisko ośrodków odpowiedzialnych za ruchy artykulacyjne, dlatego poprzez usprawnianie motoryki palców dziecka możemy wpłynąć na poprawę sprawności warg, języka oraz żuchwy. Do najbardziej znanych i lubianych zabaw paluszkowych należą: Ważyła sroczka kaszkę, Idzie kominiarz, Raczek, itp.

Jedną z metod wchodzących w skład wieloprofilowego usprawniania dzieci niepełnosprawnych jest hipoterapia. Nazwa wywodzi się z języka greckiego (hippos – koń, therapeia – przywracanie zdrowia). Hipoterapia oddziałuje w trzech zasadniczych wymiarach: ruchowym, fizjologicznym i psychicznym. Metoda ta stymuluje rozwój ruchowy dziecka, poprawia koordynację wzrokowo ruchową, wpływa pozytywnie na układ oddechowy i nerwowy oraz dodaje dziecku pewności siebie oraz wzmacnia poczucie własnej wartości. Jest znakomitą okazją do ćwiczeń oddechowych i usprawniających mowę. Kontakt z koniem jest dla dziecka.

Wczesna interwencja terapeutyczna polega na:

Stymulacji rozwoju dziecka w różnych płaszczyznach rozwojowych (rozwój motoryczny, manualny, spostrzeganie wzrokowe, percepcja słuchowa, mowa, zabawy, zachowania społeczne i emocjonalne, dominacja stronna, pamięć, czy wczesna nauka czytania.

Stymulację (pobudzenie) rozwoju małego dziecka, a więc jego terapię, należy rozumieć jako świadome, systemowe oddziaływanie specjalistów i środowiska domowego na wszystkie sfery poznawcze, w celu optymalnego niwelowania skutków zaburzeń spowodowanych uszkodzeniami genetycznymi lub okołoporodowymi. Dziecko (człowiek) jest jednością  i jakość jego funkcjonowania poznawczego i społecznego jest uzależniona od harmonijnego kształtowania się wszystkich możliwości psychicznych i fizycznych. Poszczególne sfery poznawcze silnie wpływają na siebie i wzajemnie się warunkują. Nie można zatem oceniać jednej sfery bez odnoszenia się jej do pozostałych (na przykład nie można diagnozować spostrzegania wzrokowego bez analizy rozwoju motorycznego i słuchowego).

Dzięki nieustannemu dopływowi świadomie organizowanych bodźców, w każdym tygodniu życia dziecka kształtują się nowe umiejętności i utrwalają się nowe sprawności.